Πείραμα του Ερατοσθένη
Στίς 21-3-2016 πραγματοποιήθηκε απο τους μαθητές της Β΄Τάξης του Σχολείου μας η μέτρηση της περιμέτρου της γης.
Μια μέρα, καθώς ο Ερατοσθένης μελετούσε ένα πάπυρο στη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, διάβασε μια καταχώρηση η οποία του κέντρισε το ενδιαφέρον. Διάβασε, ότι στις 22 Ιουνίου την ημέρα δηλαδή του θερινού ηλιοστάσιου, στην πόλη Συήνη (το σημερινό Ασουάν) της Αιγύπτου, 800 περίπου χιλιόμετρα από την Αλεξάνδρεια συμβαίνει κάτι αξιοσημείωτο. Καθώς πλησιάζει το μεσημέρι οι σκιές των κιόνων ή μιας ράβδου μικραίνουν.
Στις 12 το μεσημέρι όταν δηλαδή ο ήλιος βρίσκεται στο ζενίθ, οι σκιές εξαφανίζονταν τελείως και το νερό καθρεπτίζεται στο πάτο ενός πηγαδιού. Ο Ήλιος δηλαδή, βρισκόταν ακριβώς κάθετα πάνω από τη περιοχή. Τι το ιδιαίτερο είχε όμως αυτή η απλή παρατήρηση ώστε να τραβήξει το ενδιαφέρον του Ερατοσθένη;
Οι περισσότεροι άνθρωποι θα αδιαφορούσαν για μια τέτοιου είδους ασήμαντη, καθημερινή πληροφορία. Ο Ερατοσθένης όμως δεν ήταν ένας τυχαίος άνθρωπος. Ως γνήσιος ερευνητής αναρωτήθηκε, πως είναι δυνατόν την ίδια ακριβώς στιγμή μια ράβδος να μην έχει σκιά στη πόλη της Συήνης, ενώ 800 περίπου χιλιόμετρα πιο κάτω, στην Αλεξάνδρεια, μια ράβδος ίδιου ύψους να έχει σκιά;
Ο Ερατοσθένης σκέφτηκε ότι αν η Γη ήταν επίπεδη, τότε ο Ήλιος θα έριχνε τις ακτίνες του κάθετα και στις δυο πόλεις ταυτόχρονα υπό την ίδια γωνία. Συνεπώς καμία από τις δυο ράβδους δεν θα έπρεπε να έχει σκιά. Γενικότερα, αν η Γη ήταν επίπεδη, η σκιά στη Συήνη θα έπρεπε να έχει πάντα το ίδιο μήκος με αυτή στην Αλεξάνδρεια.
Ο Ερατοσθένης λοιπόν συμπέρανε ότι για να μην έχει καθόλου σκιά η ράβδος στη Συήνη, ενώ την ίδια στιγμή στην Αλεξάνδρεια μια άλλη ίδια ράβδος έχει σκιά, δεν μπορεί παρά να σημαίνει ότι η επιφάνεια της Γης δεν είναι επίπεδη αλλά καμπύλη. Μάλιστα όσο πιο μεγάλη η καμπύλη τόσο πιο μεγάλη η διαφορά ανάμεσα στα μήκη των σκιών.
Ο Ερατοσθένης προσέλαβε βηματιστές που μέτρησαν την απόσταση μεταξύ της Αλεξάνδρειας και της Συήνης και τη βρήκαν 5000 στάδια. Αν η γωνία λοιπόν των 7ο 12' αντιστοιχούσε σε απόσταση 5000 στάδια, ο Ερατοσθένης με απλά μαθηματικά υπολόγισε ότι η περιφέρεια της Γης πρέπει να είναι 252.000 στάδια δηλαδή 39.690 χιλιόμετρα. Ο Ερατοσθένης με μόνα εργαλεία τη σκέψη του και μια ράβδο κατάφερε να μετρήσει 2.200 χρόνια πριν τη περίμετρο της Γης με εντυπωσιακή ακρίβεια. Δεδομένου ότι η πραγματική τιμή της περιφέρειας της Γης στον Ισημερινό είναι 40.075 χιλιόμετρα η απόκλιση των μόλις 385 χιλιομέτρων της μέτρησης του Ερατοσθένη από τη πραγματική τιμή είναι αξιοσημείωτη.
